In zijn boek "In Onze Tijd" neemt filosoof en cabaretier Tim Fransen de lezer mee op een reis door het huidige tijdsgewricht, dat hij het 'Calamiteitperk' noemt. Fransen begint zijn verhaal met een persoonlijk relaas over zijn jeugd en het optimisme waarin hij opgroeide. Hij schetst een beeld van een wereld waarin technologische vooruitgang en economische groei lange tijd als vanzelfsprekend werden gezien, en waarin de toekomst altijd als beter werd voorgesteld dan het heden.
De Illusie van Vooruitgang
Fransen stelt dat het geloof in voortdurende vooruitgang een diepgewortelde ideologie is geworden, die ons niet alleen een vertekend beeld van de geschiedenis geeft, maar ook schadelijk is voor onze huidige maatschappelijke fundamenten. Hij betoogt dat deze ideologie, die hij het 'vooruitgangsgeloof' noemt, gebaseerd is op drie pijlers: technologische superkrachten, grootschalige natuurbeheersing en hyperconnectiviteit. Hoewel deze pijlers ons onmiskenbare voordelen hebben gebracht, hebben ze ook geleid tot nieuwe en complexe problemen.
Technologische vooruitgang heeft bijvoorbeeld destructievere wapens voortgebracht en hyperconnectiviteit heeft nieuwe manieren gecreëerd om elkaar te benadelen. De menselijke grip op de natuur heeft geleid tot ecologische ontwrichting en klimaatverandering. Fransen waarschuwt dat het vooruitgangsgeloof ons niet alleen eenzijdig heeft geïnformeerd, maar ons ook heeft misleid door ons te laten geloven dat vooruitgang onvermijdelijk en automatisch is.
Het Calamiteitperk
Fransen introduceert het concept van het Calamiteitperk als een tijd van crises en calamiteiten, waarin de schaduwzijden van de vooruitgang steeds zichtbaarder worden. Hij noemt onder andere de coronacrisis, de Europese energiecrisis, de stikstofcrisis, de biodiversiteitscrisis, de klimaatcrisis en de zorgcrisis als voorbeelden van problemen die allemaal voortkomen uit dezelfde historische omstandigheden. Deze crises zijn volgens Fransen niet louter pech, maar het gevolg van een systeem dat zich blind heeft gestaard op economische en technologische vooruitgang zonder de bijbehorende sociale en ecologische kosten in ogenschouw te nemen.
De Vooruitgangsideologie Ontleed
In een kritische analyse van het vooruitgangsgeloof betoogt Fransen dat deze ideologie onze maatschappelijke instellingen heeft uitgehold. Hij benadrukt dat de liberale democratie, de vrijemarkteconomie en de wetenschap weliswaar belangrijke pijlers van onze samenleving zijn, maar dat ze ook hebben bijgedragen aan een cultuur van eigenbelang en opportunisme. Deze cultuur ondermijnt volgens hem de noodzakelijke maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheidsgevoel die nodig zijn om een veerkrachtige en rechtvaardige samenleving in stand te houden.
Op Zoek naar Nieuwe Hoop
Fransen pleit voor een herwaardering van morele en sociale waarden en voor een actieve inzet van burgers om de fundamenten van onze samenleving te herstellen. Hij roept op tot een nieuwe vorm van hoop, die niet gebaseerd is op een blind vertrouwen in technologische en economische vooruitgang, maar op een gezamenlijke inspanning om een rechtvaardige en duurzame wereld te creëren. In zijn epiloog benadrukt hij het belang van hoop en wijst hij erop dat hoop niet hetzelfde is als optimisme. Het is een actieve kracht die ons in staat stelt om ondanks de uitdagingen te blijven streven naar verbetering.
Conclusie
"In Onze Tijd" is een oproep tot reflectie en actie. Tim Fransen daagt de lezer uit om voorbij het simplistische vooruitgangsverhaal te kijken en de complexe realiteit van onze tijd onder ogen te zien. Hij biedt geen kant-en-klare oplossingen, maar moedigt aan tot een diepgaandere en kritischere benadering van de vraag hoe we onze samenleving kunnen hervormen en versterken in een tijd van voortdurende verandering en crisis. Met humor, scherpzinnigheid en een diepgaand filosofisch inzicht weet Fransen de lezer te inspireren tot nadenken en hoopvol handelen in het Calamiteitperk.
Kritische Recensie van "In Onze Tijd"
Tim Fransen’s “In Onze Tijd” biedt een genuanceerde en diepgaande analyse van de huidige maatschappelijke uitdagingen en de illusies van vooruitgang. Fransen’s talent als cabaretier komt duidelijk naar voren in zijn schrijfstijl, die vaak luchtig en humoristisch is, wat het boek toegankelijk maakt voor een breed publiek. Hij slaagt erin om complexe filosofische ideeën te vertalen naar begrijpelijke en soms zelfs vermakelijke anekdotes.
Echter, het boek kent ook zijn zwaktes. Fransen’s betoog tegen het vooruitgangsgeloof kan soms te eenzijdig overkomen. Hoewel hij terecht de schaduwzijden van technologische en economische vooruitgang belicht, lijkt hij soms te vergeten dat deze vooruitgang ook veel positieve veranderingen heeft gebracht. Zijn kritiek op de vooruitgangsideologie kan daarom soms te absoluut en weinig genuanceerd aanvoelen.
Daarnaast kan Fransen’s pessimistische kijk op de huidige crises overweldigend zijn. Zijn beschrijving van het Calamiteitperk benadrukt voornamelijk de negatieve aspecten, waardoor het boek soms een sombere toon krijgt. Dit kan de lezer ontmoedigen, ondanks Fransen’s pogingen om hoop te bieden in de epiloog.
Desondanks is “In Onze Tijd” een belangrijk en tijdig boek. Het daagt lezers uit om kritisch na te denken over de fundamenten van onze samenleving en moedigt aan tot een actieve en bewuste betrokkenheid bij maatschappelijke kwesties. Fransen’s oproep tot herwaardering van morele en sociale waarden is bijzonder relevant in een tijd waarin technologische en economische vooruitgang vaak als de enige maatstaven voor succes worden gezien.
“In Onze Tijd” is een must-read voor iedereen die geïnteresseerd is in de huidige maatschappelijke ontwikkelingen en bereid is om kritisch te reflecteren op de toekomst van onze samenleving. Fransen biedt geen eenvoudige antwoorden, maar juist dat maakt zijn boek zo waardevol. Het is een oproep tot diepere betrokkenheid en actie, een uitnodiging om niet passief te blijven maar actief bij te dragen aan een rechtvaardigere en duurzamere wereld.
Reacties
Een reactie posten