Het onzichtbare lijden: psychische aandoeningen en hun plaats in de samenleving

Psychische aandoeningen zijn een fundamenteel onderdeel van de menselijke ervaring, maar blijven vaak onbegrepen en gestigmatiseerd. In zijn boek "Ik zie anders niks aan je" probeert Menno Oosterhoff, een ervaren psychiater, deze onzichtbare aandoeningen zichtbaarder te maken. Het boek is een diepgaande verkenning van wat psychische aandoeningen werkelijk zijn, hoe ze worden ervaren, en hoe ze vaak worden genegeerd of misbegrepen in de maatschappij.

Het Stigma en de Complexiteit van Psychische Aandoeningen

Een van de centrale thema's in Oosterhoffs werk is het stigma dat nog altijd rust op psychische aandoeningen. In tegenstelling tot fysieke ziekten, worden psychische problemen vaak niet erkend als legitiem lijden. Dit leidt tot een dubbele last voor de patiënt: niet alleen moeten zij omgaan met hun aandoening, maar ook met de maatschappelijke afwijzing en het onbegrip dat daarmee gepaard gaat.

Oosterhoff wijst erop dat psychische aandoeningen net zo echt en ingrijpend kunnen zijn als lichamelijke ziekten. Hij pleit voor een bredere erkenning van deze aandoeningen, niet alleen binnen de medische gemeenschap, maar ook in de samenleving als geheel. Het stigma rondom psychische aandoeningen leidt er vaak toe dat mensen hun problemen verbergen, wat kan resulteren in verergering van de klachten en een tragische isolatie.

Wat is een Psychische Aandoening?

In het boek biedt Oosterhoff een uitgebreide uitleg van wat een psychische aandoening precies inhoudt. Hij bespreekt de verschillende termen die worden gebruikt, zoals ‘ziekte’, ‘stoornis’, en ‘aandoening’, en pleit voor het gebruik van de term ‘aandoening’ vanwege de neutralere connotatie. Het woord ‘stoornis’ draagt volgens hem te veel veroordelende associaties met zich mee, terwijl ‘aandoening’ een meer begripvolle en minder beschuldigende term is.

Hij benadrukt ook het belang van het benoemen van problemen. Zonder een naam, zo stelt hij, krijgen de problemen geen bestaansrecht. Dit geldt met name voor psychische aandoeningen, die vaak onzichtbaar zijn voor de buitenwereld. De titel van zijn boek, "Ik zie anders niks aan je", verwijst dan ook naar de tragiek van het ongeziene lijden dat veel mensen met psychische aandoeningen ervaren.

De Relatie Tussen Hersenen en Psychische Aandoeningen

Oosterhoff gaat uitgebreid in op de relatie tussen het brein en psychische aandoeningen. Hij maakt duidelijk dat hoewel alle psychische ervaringen door het brein worden gemedieerd, het niet correct is om psychische aandoeningen simpelweg te reduceren tot hersenaandoeningen. Dit is een belangrijke nuance, omdat het benoemen van een aandoening als hersenziekte vaak leidt tot fatalistische opvattingen dat er niets aan te doen is, wat niet altijd het geval is.

Hij benadrukt dat psychische aandoeningen weliswaar altijd via het brein verlopen, maar dat ze niet noodzakelijk door het brein worden veroorzaakt. Dit onderscheid is cruciaal voor het begrip van hoe psychische aandoeningen functioneren en hoe ze het beste kunnen worden behandeld.

Het Nut en de Beperkingen van Classificaties

Het boek bespreekt ook de rol van classificatiesystemen zoals de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) in de psychiatrie. Oosterhoff erkent dat deze systemen nuttig kunnen zijn voor het creëren van een gemeenschappelijke taal en het structureren van diagnoses, maar hij waarschuwt ook voor het gevaar van reïficatie, waarbij classificaties worden gezien als objectieve realiteiten in plaats van handige hulpmiddelen.

Hij stelt dat classificaties slechts beschrijvingen zijn van symptomen en geen verklaringen bieden voor de oorzaken of het verloop van een aandoening. Dit besef is essentieel om te voorkomen dat patiënten en behandelaars te veel waarde hechten aan labels, wat kan leiden tot onnodige angst en verwarring.

Troost en Behandeling

Een van de belangrijkste boodschappen van Oosterhoff is dat psychiatrische zorg altijd gericht moet zijn op het bieden van troost, zelfs wanneer genezing niet mogelijk is. Hij parafraseert de beroemde medische uitspraak: "Soms genezen, vaak verlichten, en altijd troosten." Dit is volgens hem de kern van goede psychiatrische zorg, en hij benadrukt dat begrip van de aandoening vaak de eerste stap is naar het bieden van echte troost.

Hij bespreekt ook de ethische dilemma's rondom euthanasie bij mensen met psychische aandoeningen, waarbij hij pleit voor een serieuze en respectvolle benadering van mensen die aangeven dat hun lijden ondraaglijk is en er geen hoop meer is op verbetering.

Conclusie

"Ik zie anders niks aan je" is een krachtig pleidooi voor meer begrip, erkenning en mildheid ten opzichte van mensen met psychische aandoeningen. Oosterhoff’s boek is niet alleen een oproep tot meer empathie, maar ook een diepgaande analyse van de aard van psychische aandoeningen en hun plaats in de medische wetenschap en de samenleving. Het biedt waardevolle inzichten voor zowel leken als professionals en draagt bij aan de noodzakelijke discussie over hoe we als samenleving omgaan met psychisch lijden.